Elektrik İç Tesisatı ve Topraklama Tesisatı Periyodik Kontrolü
Elektrik İç Tesisat Uygunluk Topraklama Noktaları Nasıl Tespit Edilir?
25.04.2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazete ’de yayınlanan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği kapsamında; Elektrik İç Tesisat Uygunluk Kontrolünde işyerinde bulunan elektriğin kullanıcıya ulaştığı bütün noktalardaki topraklama hattı, koruma ve işletme topraklamaları, buatlar, priz ve anahtarlar, elektrik panoları, yıldırımlık (paratoner) tesisatı, sigorta, artık akım anahtarı vb. pano elemanlarının görsel, fonksiyonel ve termografik muayeneleri yapılır. Muayene ve kontrol neticesinde periyodik kontrol raporu (Elektrik İç Tesisat Uygunluk Belgesi ve Topraklama Periyodik Kontrol Raporu) düzenlenir.
Hayati öneme sahip devre kesicilerin ve topraklama hattının yeterliliği her ekipman ve her nokta için ayrı ayrı değerlendirilerek raporlandırılmalıdır.
Topraklama sistemleri TT, TN-S, TN-C, TN-C-S ve IT olarak uygulanmaktadır. İşyerinizdeki topraklama sisteminin doğru olarak tespit edilmesi çok önemlidir. Sadece topraklama değerini ölçmek tesisatın güvenliği açısından yeterli değildir. Topraklamanın yeterliliğinin tespiti uzmanlık isteyen bir konudur. Günümüzde birçok güvenlik elemanının çalışması topraklama sisteminin doğru ve güvenli olduğu teorisine dayanmaktadır.
Yetersiz bir topraklama tesisatı ve uygunsuz bir iç tesisat kazalara ve yangınlara davetiye çıkarmaktadır. Yıllık yapılacak muayene, test ve kontrollerde uzman mühendislerimizce sisteminiz bir bütün olarak incelenmektedir. Elektrik tesisatında oluşacak küçük hatalar ciddi kazalara neden olmaktadır.
Topraklama Tesisatı Periyodik Kontrolü Nasıl Yapılır?
Bir topraklama sisteminin saha uygulama ve denetleme planı bulunmalıdır. Bu plan üzerinde:
- Topraklayıcıların yerleri,
- Çeşitleri,
- Boyutları,
- Topraklama için kullanılan malzemeler,
- Gömülme derinlikleri,
- Topraklayıcıların düzenlenme biçimleri,
- Topraklama iletkenlerinin cinsi,
- Topraklama iletkenlerinin bağlantılarına ilişkin detaylar,
- Ölçmelerin yapılabileceği ayırma noktaları,
- Başka topraklayıcılar ile bağlantı yerleri,
- Topraklamalara ilişkin direnç değerleri.
- Toprak özdirenci,
- Topraklayıcının ve topraklama tesisinin yayılma direnci,
- Topraklama direnci,
- Toplam topraklama direnci,
- Topraklama empedansı,
- Darbe topraklama direnci.
- Dokunma gerilimleri,
- Topraklamanın yapıldığı tarih,
- Hava hattı şebekelerindeki direklerin ve transformatör merkezlerinin periyodik olarak denetlenecek kısımlarına ilişkin denetim programı (direk numaraları, planlanan denetim tarihleri, TM'lerinde kontrol edilecek yerlere ilişkin koordinatlar).
- Planlanan denetleme tarihleri ve ölçme sonuçları,
- Proje Mühendisi (Adı soyadı, Ünvanı, Oda kayıt no vb),
- Ölçmeyi yapan elektrik mühendisi (Adı soyadı, Ünvanı, Oda kayıt no vb),gösterilmelidir.
Tesis gerçekleştirilmeden önce, bu Yönetmeliğin kapsamında gözetilecek ihtiyaçları içeren bir rapor hazırlanmalıdır.
Global topraklama sisteminin dışında her tesisin toprak direnci hesaplanmalı ve sistematik olarak ölçülmelidir (ölçme tekniği detayları Ek-N’de verilmiştir), ve topraklama gerilimi (toprak potansiyel yükselmesi) hesaplanmalı veya ölçülmelidir. Eğer gerekli ise, dokunma gerilimi ispatı, hesaplama veya ölçme ile yapılmalıdır.
Global topraklama sistemi içerisindeki alanlarda toprak direncini veya topraklama gerilimini doğrulamaya gerek yoktur. Çünkü topraklama sisteminin temel (esas) tasarımı yeterlidir.
İzin verilen dokunma gerilimlerini elde etmek için özel ölçmelere gereksinim duyulursa, bunlar da saha uygulama ve denetleme planına dahil edilmeli ve proje ekindeki belgelerde tanımlanmalıdır.
TT ve TN topraklama sistem tiplerinde açma zamanları ve açma akımları tespit edilerek tesisatın topraklama direnç limitleri belirlenmelidir. Artık akım anahtarı kullanma zorunluluğu tespit edilmelidir. Bazı sistemlerde artık akım anahtarı kullanılması gerekli iken bazı sistemlerde artık akım anahtarı kullanılması sistem güvenliğini tehlikeye atmaktadır. Yanlış yapılacak tesisatta topraklama kaçak akımı büyüterek can kaybı riskini de arttırabilmektedir.
Topraklama ve elektrik tesisatında salt bir doğru bulunmamakta sistem tipi, devre elemanları ve cihaza bağlı olarak bir kontrol ve muayene yapılması gerekmektedir. Elektrik ve topraklama tesisatınızı konusunda uzman mühendis ve teknikerlerce yönetmelik ve standartlara uygun olarak incelemesini ve kontrol edilmesini tavsiye ederiz.
Elektrik Tesisatı ve Topraklama Tesisatı Periyodik Kontrol Zamanı
25.04.2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazete ’de yayınlanan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nde Elektrik tesisatı, topraklama tesisatı ve paratoner (yıldırımlık) tesisatının her yıl periyodik kontrolünün yaptırılmasının zorunlu olduğu belirtilmiştir. Elektrik İç Tesisat Uygunluk için;
Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği’nde çeşitli topraklama tesislerinin işletme dönemi içindeki muayene, ölçme ve denetlemelere ilişkin önerilen periyotları belirtilmiştir.
1) Elektrik üretim iletim ve dağıtım tesisleri (enerji nakil ve dağıtım hatları hariç) için: 2 yıl,
2) Enerji nakil ve dağıtım hatları için: 5 yıl,
3) Sanayi tesisleri ve ticaret merkezleri için:
i) Topraklamalara ilişkin dirençlerinin muayene ve ölçülmesi: 1 yıl,
ii) Topraklama tesisleri ile ilgili diğer muayene, ölçme ve kontroller: 2 yıl,
4) Sabit olmayan tesisler için:
i) Sabit işletme elemanları için: 1 yıl,
ii) Yer değiştirebilen işletme elemanları için: 6 ay.
5) Parlayıcı, Patlayıcı Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerleri ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük kapsamındaki topraklama tesisleri ile ıslak ortamlarda çalışılan işyerlerindeki topraklama tesislerinin muayene, ölçme ve denetleme periyotları bir yılı aşamaz.
Artık Akım Anahtarı (Kaçak Akım Rölesi) Nedir?
Artık akım anahtarı elektrik tesisatında kullanılan güvenlik elemanıdır. Yaygın olarak 30mA ve 300 mA kaçak akım röleleri kullanılmaktadır. Ancak artık akım anahtarları farklı kaçak akımlarda da üretilmekte ve kullanılabilmektedir. Kaçak Akım Röleleri, Sistemin kaçağına uygun olarak seçilmeli ve düzenli periyotlarla kontrol edilmelidir. Artık akım anahtarı kaçak durumunda açmalıdır.
Her cihaz, ekipman ve sistem bozulabilir arızalanabilir. Bazı sistemlerde arıza durumu tespit edilmesi işyerleri için oldukça zordur. Ancak bu arıza telafisi imkansız zararlara neden olabilir. Bu nedenle özellikle devamlı kullanılmayan sadece öngörülen hata anlarında kullanılan/kullanılması planlanan ekipmanlarının çalışmama ve arıza yapma lüksü yoktur. Bu nedenle bu ekipmanlar titizlikle kontrol edilmelidir.
Tria Periyodik Kontrol Mühendislik, Kaçak akım rölelerinin açma zamanı ve açma akımını test ve analiz ederek standart ve yönetmeliklere uygunluğunu raporlandırmaktadır. Unutulmamalıdır ki geç açacak bir kaçak akım rölesi yangına veya can kaybına neden olacaktır. Elektrik tesisatınıza ilişkin kontrollerinizi yaptırmakta gecikmeyin.
Paratonere Dikkat!
Paratoner tesisatı da elektrik tesisatının önemli bir parçasıdır. Genellikle binaların üzerinde sivri bir çubuk şeklinde ne işe yaradığı çok da merak edilmeyen bu ekipmanın her yıl kontrol edilmesi zorunludur.[4] Paratoner ile binaların ve tesislerin yıldırımdan korunması sağlanır.
Paratoner havadaki kontrolsüz elektrik yükünün güvenli bir şekilde toprağa iletilmesini gerçekleştirir. Ancak bu büyük enerji kontrolsüz olarak sisteminize ve elektrik tesisatınıza yani cihazlarınıza, makinelerinize de akabilir. Paratoner tesisatı ile yıldırım işletmenize zarar vermeden toprağa iletilmelidir.
Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin üretildiği, işlendiği ve depolandığı yerlerde, yüksek bina ve bacalar ile direk veya sivri çıkıntılar gibi yüksek yerler bulunan binalarda, yıldırıma karşı yürürlükteki mevzuatın öngördüğü tedbirler alınmalı ve tesisler kurulmalıdır. [5]
Termografik Muayene Tavsiye Ediliyor
Termal Kamera incelemesi ile sistem ve hatlarda meydana gelen ısınma ve sıcaklık yükselmeleri tespit edilmektedir.
Yangınların oldukça büyük bir kısmı elektrik kaynaklıdır. Elektrik İç Tesisatı mükemmel olarak tasarlanmış olabilir fakat bu mükemmel tesisatınız zaman içinde yıpranacak ve bakıma ihtiyacı olacaktır. Tesisatlarda dengesiz yüklenme nedeniyle ciddi ısınmalar oluşmakta ve yangına sebebiyet vermektedir. Bakım maliyetlerinin düşürülmesi ve zamana yayılması adına termal ve ısıl incelemelerin titizlikle yapılması gerekmektedir. Kablonun gittiği alanlara yangın hızla yayılmakta can ve mal kayıplarına neden olmaktadır. Basit ve zamanında yapılan müdahalelerle işinizi ve işletmenizi koruyun.
Termografik muayene ile fazlar ve devre elemanlarının termal çalışma şartları, sistemin dengesi, Elektrik tesisatın ısınma ve termal haritalandırılmasının ve yeterliliğinin incelenmesi gerekmektedir. Elektrik panolarına ait her devre elemanı (sigorta, kaçak akım rölesi, termik manyetik şalter, fazlar vd.) ve iletim hatları uzman elektrik mühendislerince termal kamera ile analiz edilmekte ve raporlanmaktadır.